Αλιεία

Πρόκειται για πανάρχαια – χρονολογείται τουλάχιστον από την Ανώτερη Παλαιολιθική εποχή, ήτοι 40.000 χρόνια πριν- και παγκόσμια πρακτική. Παρέχει τροφή, εισόδημα και θέσεις εργασίας και παράλληλα αποτελεί μορφή ψυχαγωγίας και επαγγελματικό σπορ. Και ενώ για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια οι μέθοδοι και τα αλιεύσιμα είδη παρέμεναν σχεδόν απαράλλακτα, τα τελευταία χρόνια με την αύξηση των αναγκών του παγκόσμιου πληθυσμού και την τεχνολογική εξέλιξη, το τοπίο έχει αλλάξει.  Τα οικουμενικά ιχθυαποθέματα υφίστανται δραστική μείωση και δύο από τις βασικές αιτίες του φαινομένου είναι η υπεραλίευση και η παράνομη αλιεία. 

Υπεραλίευση 

Υπεραλίευση έχουμε όταν η θαλάσσια ζωή μειώνεται  με τόσο γρήγορους ρυθμούς που τα αποθέματα αδυνατούν να την αναπληρώσουν. Μπορεί να συνίσταται από τη δραστική μείωση πληθυσμού του είδους μέχρι την ολοκληρωτική εξαφάνισή του. Συμβαίνει είτε όταν νεαρά του είδους αλιεύονται προτού φτάσουν στο κατάλληλο μέγεθος, είτε όταν ενήλικα του είδους αλιεύονται πριν προλάβουν να αναπαραχθούν έστω μια φορά. 

Πέρα από τη μαζική θανάτωση δισεκατομμυρίων ζώων, η υπεραλίευση είναι υπεύθυνη και για τη μόλυνση των υδάτων, με το 46% των απορριμμάτων του ωκεανού να είναι αλιευτικά σύνεργα-άδηλη αλιεία. Αν και δεν απορρίπτονται πάντοτε σκόπιμα, το πλήγμα που προκαλούν στα οικοσυστήματα είναι πολύ μεγάλο, αφού εξακολουθούν να παγιδεύουν θαλάσσιους οργανισμούς για τουλάχιστον 6 μήνες. Εκατοντάδες χιλιάδες ζώα πεθαίνουν ετησίως από την κατάποση αλιευτικών απορριμμάτων, με τα ψάρια να μην είναι τα μόνα θύματα, καθώς τα θαλασσοπούλια κινδυνεύουν εξίσου.

Παράνομη Αλιεία

Έπειτα έχουμε την «παράνομη, λαθραία και άναρχη αλιεία» ή «ΠΛΑ αλιεία» δηλαδή τις αλιευτικές δραστηριότητες που είναι παράνομες, λαθραίες ή άναρχες, που παραβιάζουν τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας και που οδηγούν στην καταστροφή των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και τη μείωση των ιχθυαποθεμάτων. Πιθανές της μορφές είναι η παράβαση χρονικών και τοπικών περιορισμών, η παράβαση αλίευσης είδους, μεγέθους και ποσότητας αλιεύματος, η παράβαση μεγέθους και τύπου αλιευτικών εργαλείων, η αλιεία σε προστατευόμενα ενδιαιτήματα, η χρήση εκρηκτικών και χημικών, το ψαροντούφεκο με μπουκάλα, με φακό, κατά τη νύχτα, η ερασιτεχνική αλιεία με δίχτυα κ.α. 

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του Κανονισμού 1005/2008, υπάρχει υποψία ότι αλιευτικό σκάφος επιδίδεται σε ΠΛΑ αλιεία εάν έχει αποδειχθεί ότι, κατά παράβαση των μέτρων διατήρησης και διαχείρισης που ισχύουν στην οικεία περιοχή: 

1. αλίευσε χωρίς ισχύουσα άδεια ή έγκριση εκδοθείσα από το κράτος σημαίας ή από το οικείο παράκτιο κράτος, ή
2. δεν τήρησε τις υποχρεώσεις του να καταγράφει και να αναφέρει δεδομένα αλιευμάτων ή αφορώντα τα αλιεύματα, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων που πρέπει να διαβιβάζονται μέσω του δορυφορικού συστήματος παρακολούθησης σκαφών (VMS), ή τις αναγγελίες που αναφέρονται σε επόμενο άρθρο ή 
3. αλίευσε σε απαγορευμένη περιοχή, κατά τη διάρκεια περιόδου απαγόρευσης της αλιείας, ή χωρίς να διαθέτει ή αφού εξήντλησε ποσόστωση ή/και πέραν του απαγορευόμενου βάθους, ή δ) επιδόθηκε σε αλιεία με στόχο απόθεμα που αποτελεί αντικείμενο αναστολής αλίευσης ή για το οποίο έχει απαγορευθεί η αλιεία, ή 
4. χρησιμοποίησε αλιευτικά εργαλεία απαγορευμένα ή μη τηρούντα τις διατάξεις, ή
5. παραποίησε ή απέκρυψε σημάνσεις, την ταυτότητα ή τα στοιχεία νηολόγησης του σκάφους, ή 
6. απέκρυψε, αλλοίωσε ή εξαφάνισε αποδεικτικά στοιχεία που σχετίζονται με έρευνα, ή 
7. παρακώλυσε το έργο επιθεωρητών αλιείας κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους για επιθεώρηση της συμμόρφωσης προς τα ισχύοντα μέτρα διατήρησης και διαχείρισης ή το έργο παρατηρητών κατά την παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τους ισχύοντες κοινοτικούς κανόνες, ή 
8. δέχθηκε, μεταφόρτωση ή εκφόρτωσε ιχθύς μεγέθους μικρότερου του κανονικού κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας, ή 
9. μεταφόρτωσε ή συμμετείχε σε κοινές αλιευτικές δραστηριότητες με, υποστήριξε ή εφοδίασε άλλα αλιευτικά σκάφη τα οποία έχει διαπιστωθεί ότι έχουν επιδοθεί σε ΠΛΑ αλιεία σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, ιδίως δε εκείνα που περιλαμβάνονται στον κοινοτικό κατάλογο σκαφών ΠΛΑ αλιείας ή στον κατάλογο σκαφών ΠΛΑ αλιείας μιας περιφερειακής οργάνωσης διαχείρισης της αλιείας· ή 
10. εάν έχει επιδοθεί σε αλιευτικές δραστηριότητες σε περιοχή περιφερειακής οργάνωσης διαχείρισης της αλιείας κατά τρόπο που δεν συνάδει με ή παραβαίνει τα μέτρα διατήρησης και διαχείρισης της εν λόγω οργάνωσης και φέρει σημαία κράτους που δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στην εν λόγω οργάνωση, ή δεν συνεργάζεται με την οργάνωση αυτήν όπως προβλέπεται από την οργάνωση αυτήν, ή 
11. δεν έχει εθνικότητα και συνεπώς πρόκειται για σκάφος άνευ κράτους σημαίας, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Στα άρθρα 43-45 του Κανονισμού προβλέπονται οι κυρώσεις σε περίπτωση παράβασης των  οικείων διατάξεων.

Μία ακόμη όψη του φαινομένου είναι αυτή της παρεμπίπτουσας αλιείας, δηλαδή της μη επιλεκτικής αλιείας ειδών, που δεν αποτελούν στόχο, κατά την προσπάθεια αλίευσης βρώσιμων ειδών, τα οποία καταλήγουν σε απόρριψη. Τα νούμερα είναι αποκαρδιωτικά: Ενδεικτικά θα αναφέρουμε πως κάθε χρόνο παγκοσμίως, σκοτώνονται λόγω της παρεμπίπτουσας αλιείας περί τις 300.000 μικρές φάλαινες και δελφίνια. 

Το αποτέλεσμα; Το 93% των αξιολογημένων αποθεμάτων στη Μεσόγειο απειλείται από την υπεραλίευση, ενώ τα τελευταία 40 χρόνια έχει εξαφανιστεί το 50% της θαλάσσιας ζωής του πλανήτη. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ψαρικών στην Ευρώπη με το 50% των εισαγωγών να προέρχεται από τις αναπτυσσόμενες χώρες, ενώ η Ελλάδα, παρά την πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα και την μακρά αλιευτική της παράδοση, εισάγει περίπου 36.000 τόνους ψαρικών ετησίως για να καλύψει τη ζήτηση. Σύμφωνα μάλιστα με τα στοιχεία, τα αλιεύματα στην Ελλάδα μειώθηκαν κατά 30% την τελευταία δεκαετία, ενώ το ίδιο διάστημα συρρικνώθηκε και ο αριθμός των εργαζομένων στον κλάδο της αλιείας.

Για τη Μεσόγειο δείτε και τον Κανονισμό 1967/2006