Δίκτυο Natura 2000
H Οδηγία 1992/43 “Για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας”, η οποία συνοδεύεται από 6 Παραρτήματα, έχει ως βασικό σκοπό να συμβάλλει στην προστασία της βιολογικής ποικιλομορφίας.
Με την Οδηγία, δημιουργείται ένα ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο ειδικών ζωνών που ονομάζεται “Natura 2000”. Στο δίκτυο αυτό περιλαμβάνονται οι φυσικοί οικότοποι που προβλέπονται στο πρώτο παράρτημα της Οδηγίας και οι οικότοποι απ’ όπου προέρχονται τα είδη του δεύτερου παραρτήματος. Ιδρύεται υποχρέωση διατήρησης και αποκατάστασης σε ικανοποιητικό βαθμό διατήρησης των τύπων φυσικών οικοτόπων και των οικοτόπων των οικείων ειδών στην περιοχή της φυσικής κατανομής των ειδών αυτών.
Ο ελληνικός εθνικός κατάλογος περιλαμβάνει 202 Ζώνες Ειδικής Προστασίας, 241 Τόπους Κοινοτικού Ενδιαφέροντος από τους οποίους οι 239 έχουν χαρακτηριστεί Ειδικές Ζώνες Διατήρησης και 52 Περιοχές για την Προστασία της Ορνιθοπανίδας (SPA).
Στο Δίκτυο “Natura 2000” εντάχθηκε συνολικά έκταση 27.077.680 στρεμμάτων με το ποσοστό των χερσαίων εκτάσεων και εσωτερικών υδάτων να φτάνει στο 16,2% της συνολικής έκτασης της χώρας. Εποπτεύουσα αρχή είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Τα κράτη μέλη, βασισμένα στα παραρτήματα της Οδηγίας και σε επιστημονικές πληροφορίες, προτείνουν κατάλογο τόπων που πληρούν τις προϋποθέσεις προκειμένου να υπαχθούν σε ζώνη “Natura 2000”. Οποιοδήποτε σχέδιο, το οποίο δε συνδέεται άμεσα με τη διαχείριση του τόπου αλλά ενδέχεται να τον επηρεάσει σημαντικά, ελέγχεται διεξοδικά ως προς τις δυνάμει επιπτώσεις του στον τόπο. Εαν τα συμπεράσματα της εκτίμησης επιπτώσεων είναι αρνητικά και δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική, αλλά το σχέδιο χρειάζεται να υλοποιηθεί για λόγους σημαντικού δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών και κοινωνικών λόγων, το κράτος οφείλει να λάβει κάθε αναγκαίο αντισταθμιστικό μέτρο για να να εξασφαλισθεί η προστασία της συνολικής συνοχής του Natura 2000 και ενημερώνει την Επιτροπή. Ακόμη, τα κράτη έχουν υποχρέωση να προωθούν την εκπαίδευση και τη γενική ενημέρωση σχετικά με την ανάγκη προστασίας των ειδών της άγριας πανίδας και χλωρίδας και διατηρήσεως των οικοτόπων τους καθώς και των φυσικών οικοτόπων. Τέλος κάθε 6 χρόνια έχουν υποχρέωση να συντάσσουν έκθεση για την εφαρμογή των διατάξεων που εκδίδονται στο πλαίσιο της Οδηγίας, να τη διαβιβάζουν στην Επιτροπή και να τη γνωστοποιούν στο κοινό. Η τελευταία έκθεση που διαβιβάστηκε ήταν το 2020.
Αναφορικά με την άγρια πανίδα, τα κράτη λαμβάνουν μέτρα που αποσκοπούν στην απαγόρευση:
- Κάθε μορφής σύλληψης ή θανάτωσης, εκ προθέσεως, δειγμάτων αυτών των ειδών λαμβανομένων στη φύση,
- Στην παρενόχληση των ειδών αυτών καθ΄οιονδήποτε τρόπο ιδίως κατά την περίοδο αναπαραγωγής, τη χειμερία νάρκη, τη μετανάστευση,
- Την εκ προθέσεως καταστροφή ή συλλογή αυγών από το φυσικό περιβάλλον και
- Τη βλάβη ή την καταστροφή των τόπων αναπαραγωγής και ανάπαυσης.
- Επίσης απαγορεύουν την κατοχή, μεταφορά, πώληση, ανταλλαγή δειγμάτων των ειδών που έχουν συλληφθεί στη φύση.
Αναφορικά με την άγρια χλωρίδα, τα κράτη λαμβάνουν μέτρα που να απαγορεύουν:
- Την εκ προθέσεως αποκομιδή καθώς και τη συλλογή, κοπή, εκρίζωση ή καταστροφή δειγμάτων των εν λόγω ειδών, στην περιοχή φυσικής κατανομής τους.
- Επίσης απαγορεύουν την κατοχή, μεταφορά, εμπορία και ανταλλαγή φυτών των ειδών αυτών που έχουν συλλεγεί από το φυσικό περιβάλλον.
Στις περιοχές του δικτύου Natura 2000 επιτρέπονται τόσο οι φυσιολατρικές δραστηριότητες αναψυχής όσο και το κυνήγι, υπό τον όρο ότι δεν έχει αρνητικό αντίκτυπο για τα είδη ή τους τύπους οικοτόπων. Αναφορικά με τις τυχόν οικονομικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα σε περιοχή Natura, αυτές δεν διακόπτονται αυτοδικαίως. Ενδέχεται να υποστούν προσαρμογή ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που είτε τα είδη είτε οι οικότοποι ως σύνολο επωφελούνται ή και εξαρτώνται από τις εν λόγω δραστηριότητες. Η Επιτροπή «Φύση 2000» αποτελεί το κεντρικό επιστημονικό γνωμοδοτικό όργανο του Κράτους για το συντονισμό, την παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών και μέτρων προστασίας της ελληνικής βιοποικιλότητας (άρθρο 19 Ν. 3937/2011).
Οι πολίτες μπορούν να ενημερωθούν για τις περιοχές που υπάγονται στο δίκτυο Natura 2000 μέσω της διαδικτυακής χαρτογραφικής εφαρμογής “Απεικονιστής Natura 2000”, η οποία διατίθεται ελεύθερα στο κοινό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη συνδρομή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος.