Σφαγή – Μέθοδοι Θανάτωσης
Γενικά:
Στο πεδίο εφαρμογής του Κανονισμού 1099/2009 εμπίπτουν σπονδυλωτά ζώα πλην ερπετών και αμφιβίων ενώ ορισμένες διατάξεις εφαρμόζονται και στα ψάρια.
Θεσπίζονται οι κανόνες που διέπουν τη θανάτωση των ζώων που εκτρέφονται ή διατηρούνται για παραγωγή τροφίμων, μαλλιού, δέρματος, γούνας ή άλλων προϊόντων καθώς και για τη θανάτωση των ζώων για τον αποπληθυσμό (η διαδικασία θανάτωσης ζώων για λόγους δημόσιας υγείας, υγείας των ζώων, καλής μεταχείρισης των ζώων ή για περιβαλλοντικούς λόγους υπό την εποπτεία της αρμόδιας αρχής), και για σχετικές εργασίες. Είναι απαραίτητο να διασφαλίζεται η καλή διαβίωση των ζώων καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας σφαγής- από την άφιξη στο σφαγείο και την εκφόρτωση, τη μετακίνηση του ζώου στο σφαγείο και το χειρισμό του, μέχρι την εφαρμογή της μεθόδου σφαγής.
Βασικές αρχές στο πλαίσιο της θανάτωσης των ζώων είναι αφενός τα ζώα να προφυλάσσονται από κάθε είδους περιττό πόνο, αγωνία και ταλαιπωρία, αφετέρου τα ζώα να θανατώνονται μόνο κατόπιν αναισθητοποίησής τους.
Ο εκάστοτε υπεύθυνος επιχείρησης οφείλει να διασφαλίζει ότι τα ζώα:
- απολαμβάνουν φυσικής άνεσης και προστασίας, ιδίως σε συνθήκες καθαριότητας και κατάλληλης θερμοκρασίας, και προφυλάσσονται από πτώσεις ή ολίσθηση
- προστατεύονται από τραυματισμούς
- απολαμβάνουν μεταχείρισης και στέγασης με βάση τη φυσιολογική συμπεριφορά τους
- δεν παρουσιάζουν ενδείξεις πόνου ή φόβου που είναι δυνατόν να αποφευχθούν και δεν εμφανίζουν ασυνήθιστη συμπεριφορά
- δεν υποφέρουν από παρατεταμένη στέρηση τροφής και νερού
- εμποδίζονται από αλληλεπίδραση που είναι δυνατόν να αποφευχθεί με άλλα ζώα η οποία θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τις συνθήκες διαβίωσής τους.
Η θανάτωση των ζώων και οι σχετικές εργασίες πραγματοποιούνται αποκλειστικά από άτομα κατάλληλα και ικανά να διενεργήσουν τη σφαγή χωρίς να προκαλέσουν στα ζώα περιττό πόνο, αγωνία και ταλαιπωρία. Ακόμη, ένα μέλος του προσωπικού ορίζεται απαραίτητος ως υπεύθυνος για την καλή διαβίωση των ζώων.
Μέθοδοι Θανάτωσης και Humane Slaughter (“Ανθρώπινες μέθοδοι σφαγής”)
Στο Παράρτημα 1 του Κανονισμού προβλέπονται οι επιτρεπόμενες μέθοδοι αναισθητοποίησης ή αναισθητοποίησης και θανάτωσης, οι οποίες είναι:
Μηχανικές Μέθοδοι
- Διάταξη με διατρητική ράβδο και διείσδυση: σε όλα τα είδη για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
- Διάταξη με διατρητική ράβδο χωρίς διείσδυση: σε μηρυκαστικά μόνο για σφαγή, πουλερικά, κουνέλια και λαγούς για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
- Πυροβόλο όπλο με βλήμα: σε όλα τα είδη για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
- Σύνθλιψη: νεοσσοί έως 72 ωρών και μη εκκολαφθέντα έμβρυα. Χρησιμοποιείται σε όλες τις περιπτώσεις πλην της σφαγής.
- Εξάρθρωση του αυχένα: πουλερικά ζώντος βάρους έως 5 κιλά, για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
Ηλεκτρικές Μέθοδοι
- Πλήγμα στο κρανίο με κρούση: Χοιρίδια, αμνοί, ερίφια, κουνέλια, λαγοί, γουνοφόρα ζώα και πουλερικά βάρους ζώντος ζώου έως 5 κιλά, για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
- Ηλεκτρική αναισθητοποίηση μόνο της κεφαλή: σε όλα τα είδη για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
- Ηλεκτρική αναισθητοποίηση με ηλεκτρόδια σε κεφαλή και σώμα: σε όλα τα είδη για σφαγή, αποπληθυσμό και άλλες περιπτώσεις.
- Ηλεκτρικό υδρόλουτρο: σε πουλερικά για σφαγή, αποπληθυσμό και σε άλλες περιπτώσεις.
Μέθοδοι με χρήση αερίων
- Διοξείδιο του άνθρακα σε υψηλή συγκέντρωση: Χοίροι (μόνο για σφαγή), ικτίδες (νυφίτσα,ερμίνα,κουνάβι κτλ), τσιντσιλά, πουλερικά εκτός από τις πάπιες και τις χήνες. Χρησιμοποιείται για άλλες περιπτώσεις πλην της σφαγής.
- Διοξείδιο του άνθρακα σε δύο φάσεις: σε πουλερικά για σφαγή, αποπληθυσμό και σε άλλες περιπτώσεις.
- Διοξείδιο του άνθρακα σε συνδυασμό με αδρανή αέρια: σε χοίρους και πουλερικά για σφαγή, αποπληθυσμό και σε άλλες περιπτώσεις.
- Αδρανή αέρια: σε χοίρους και πουλερικά για σφαγή, αποπληθυσμό και σε άλλες περιπτώσεις.
- Μονοξείδιο του άνθρακα (καθαρό) ή μονοξείδιο του άνθρακα με άλλα αέρια: χρησιμοποιείται σε άλλες περιπτώσεις πλην της σφαγής σε γουνοφόρα, πουλερικά και χοιρίδια.
- Θανατηφόρος ένεση: χρησιμοποιείται σε όλα τα είδη σε περιπτώσεις πλην της σφαγής.
- Μέθοδος αφαίμαξης που διενεργείται με διάφορους τρόπους αναλόγως το είδος του ζώου.
Ενώ όλες οι παραπάνω μέθοδοι προβλέπονται στο νόμο εντούτοις δεν είναι όλες εξίσου “ανθρώπινες” υπό την έννοια ότι ορισμένες προκαλούν λιγότερο πόνο και αγωνία στα ζώα από ότι άλλες.
Οι αρχές που διέπουν τις “ανθρώπινες μεθόδους θανάτωσης” επιτάσσουν:
- Καταρχάς η θανάτωση να είναι άμεση, κάτι που επιτυγχάνεται εφόσον η μέθοδος εφαρμόζεται σωστά (βλ. μεθόδους υπό (3), (4), (7), (8)).
- Η αναισθητοποίηση να επέρχεται άμεσα. Όταν η διαδικασία της αναισθητοποίησης έχει εφαρμοστεί επιτυχημένα τότε το ζώο δεν βιώνει πόνο ή άγχος. Η θανάτωση επέρχεται στη συνέχεια, με δεύτερη διαδικασία. Σημαντικό είναι να εφαρμόζονται και οι δύο διαδικασίες επιτυχώς και να μην υπάρχει καθυστέρηση μεταξύ αναισθητοποίησης – θανάτωσης (βλ. μεθόδους υπό (7), (8))
- H ίδια η μέθοδος θανάτωσης να μην είναι παραπάνω δυσάρεστη από το δέον, δηλαδή να μην επηρεάζεται όσο είναι δυνατό η καλή διαβίωσή του.
Είναι συχνό φαινόμενο μία μέθοδος να κατατάσσεται στις ανθρώπινες μεθόδους θανάτωσης αλλά τα στάδια που προηγούνται της θανάτωσης να προκαλούν σημαντικό πόνο και αγωνία στα ζώα, όπως π.χ. το ηλεκτρικό υδρόλουτρο στο οποίο υπόκεινται τα πουλερικά.
Θρησκευτικές Σφαγές
Ένα σημαντικό θέμα που προκύπτει όσον αφορά την πριν τη σφαγή αναισθητοποίηση είναι οι θρησκευτικές σφαγές, ήτοι Shechita (Εβραϊκή μέθοδος σφαγής των ζώων για παραγωγή κρέατος-Kosher) και Halal (Μουσουλμανική μέθοδος σφαγής των ζώων για παραγωγή κρέατος- Halal).
Ο Κανονισμός στο άρθρο 4 περ. 4 προβλέπει παρέκκλιση από την υποχρέωση αναισθητοποίησης για τα ζώα που υπόκεινται σε ιδιαίτερες μεθόδους σφαγής βάσει θρησκευτικών τελετουργικών υπό την προϋπόθεση ότι η σφαγή διενεργείται σε σφαγείο.
Ακόμη μία προϋπόθεση είναι τα ζώα που θανατώνονται χωρίς προηγούμενη αναισθητοποίηση να ακινητοποιούνται ατομικά. Αναλυτικότερα: “τα μηρυκαστικά ακινητοποιούνται με μηχανικά μέσα. Δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται συστήματα ακινητοποίησης των βοοειδών με αντιστροφή ή οποιαδήποτε άλλη μη φυσιολογική θέση, πλην των περιπτώσεων των ζώων που σφάζονται σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 4 και υπό την προϋπόθεση ότι χρησιμοποιείται διάταξη που εμποδίζει την οριζόντια και την κατακόρυφη κίνηση της κεφαλής του ζώου και που μπορεί να προσαρμόζεται ανάλογα με το μέγεθος του ζώου”. Ο Κανονισμός αφήνει το περιθώριο στα κράτη μέλη να θεσπίζουν αυστηρότερους κανόνες και για το θέμα της θρησκευτικής σφαγής. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα λεπτό θέμα καθώς χωρεί στάθμιση της θρησκευτικής ελευθερίας από τη μία και της προστασίας των ζώων και εξασφάλισης της καλής διαβίωσής τους από την άλλη.
Ας μιλήσουμε με αριθμούς
Συνολικά, ο αριθμός των αγελάδων, των κοτόπουλων, των χοίρων και των προβάτων που σφαγιάστηκαν το 2020 ήταν 73.162.794.213 – μια αύξηση 2,8% σε σχέση με το 2018, που ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 71.145.623.131.
Στατιστικά Στοιχεία Παραγωγής Κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση / Πηγή: Eurostat
- Χοιρινό Κρέας: η ΕΕ παρήγαγε 23,4 εκατομμύρια τόνους χοιρινού κρέατος το 2021.
- Μοσχάρι και Βόειο Κρέας: η ΕΕ παρήγαγε 6,8 εκατομμύρια τόνους βοείου κρέατος το 2021.
- Αιγοπρόβειο Κρέας: η ΕΕ παρήγαγε κατ’ εκτίμηση 0,5 εκατομμύρια τόνους αιγοπρόβειου κρέατος το 2021. Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των κύριων παραγωγών αίγειου κρέατος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Κρέας Πουλερικών:η ΕΕ παρήγαγε 13,2 εκατομμύρια τόνους κρέατος πουλερικών το 2021.
Στην Ελλάδα η εντατική κτηνοτροφία προσανατολίζεται κυρίως στη χοιροτροφία, την εκτροφή κοτόπουλων και αιγοπροβάτων.